เพิ่มพลังสมอง เสริมความจำให้ผู้สูงวัย

พญ.ลลิตา ธีระสิริ

          ทุกวันนี้คนไทยอายุยืนขึ้น จนมีคำกล่าวว่า ต่อไปเราจะมี “สังคมของผู้สูงอายุ” จึงต้องมีการเตรียมแก้ปัญหาของผู้สูงวัย อาการสำคัญอย่างหนึ่งที่ทุกคนใส่ใจคือ “หลงลืม” และข่าวร้ายก็คือ ปัจจุบัน คนไทยถูกวินิจฉัยว่าเป็นโรคอัลไซเมอร์กว่า 8 แสนคน ดังนั้นหากไม่อยากเป็นโรคนี้ คุณต้องดูแลตัวเอง และต้องเริ่มตั้งแต่วันนี้

คนเรามีสมองอันเดียว และในสมองมีเซลล์จำกัด

          ตั้งแต่เกิด เซลล์สมองมีปริมาณเท่าใดก็จะมีคงที่อยู่เท่านั้น ไม่สามารถเพิ่มจำนวนมากขึ้น พอคนเราแก่ตัวเซลล์สมองก็มีแต่ละลดลง นั่นหมายความว่า ในวัยเด็ก เราอาจจะสะสมความสามารถทางสมองให้เพิ่มมากขึ้นได้ แต่พออายุมากขึ้นเซลล์สมองมีแต่จะตายไป ทำให้พลังทางสมองลดลง

ถึงแม้ว่าอายุจะเพิ่มมากขึ้น แต่เราสามารถดูแลตัวเองเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพการทำงานของสมอง และชะลอความเสื่อมของสมองลงไปพร้อม ๆ กัน ได้ด้วยวิธีการทางธรรมชาติ โดยอาศัยอาหารและปรับพฤติกรรมของตนเองได้ดังนี้

1. บริหารสมองเป็นประจำ สมองก็เป็นเช่นร่างกายส่วนอื่น ๆ ที่หากไม่ใช้ก็จะลีบฝ่อ เช่น หากไม่เดินกล้ามเนื้อก็จะลีบ หากไม่กระตุ้นกระดูกมันก็จะบางตัวลง หากไม่ใช้สมอง มันก็จะเฉื่อยเนือยและทำงานน้อยลง เช่นทุกวันนี้เราดิดเลขในใจกันไม่เก่งเพราะเคยชินแต่การกดเครื่องคิดเลข

มีงานวิจัยมากมายที่ยืนยันตรงกันว่าคนที่ไม่ได้ใช้สมอง เนื้อสมอง จะเหลือน้อยกว่าคนที่บริหารสมองด้วยการอ่าน การคิด เป็นประจำ แถมยังมีอายุสั้นกว่าด้วย ดังนั้นหากอยากบริหารสมอง ให้กระทำในสิ่งที่ไม่เคยทำ เช่นเดินถอยหลัง เขียนหนังสือมือซ้าย หัดเล่นดนตรี เล่นเกมส์คอมพิวเอตร์ที่ต้องใช้สมองมากกว่าการยิงทำลายล้าง เล่นซูโดกุ เล่นปริศนาอักษรไขว้ เรียนภาษาต่างประเทศ เป็นต้น

2. ออกกำลังกายสม่ำเสมอ สมองของเราจะทำงานได้ดีก็ต่อเมื่อมีออกซิเจนไปเลี้ยงอย่างเพียงพอ การออกกำลังกายกลางแจ้ง เช่นในสวนสาธารณะ เป็นเพิ่มการไหลเวียนของเลือดไปยังสมอง และเป็นการป้อนสมองด้วยออกซิเจนในเวลาเดียวกัน แต่การออกกำลังกายนั้นควรจะต้องสมวัย ไม่โหมตัวเองหนักเกินไป การออกกำลังกายที่เหมาะสมกับผู้ที่มีอายุเช่น เดิน เดินเร็ว รำมวยจีน จะเป็น ชี่กง หรือไท้เก็ก ตามแต่สะดวก

แต่ที่สำคัญต้องทำสม่ำเสมอ เช่นสัปดาห์ละ 3-5 วัน นานครั้งละครึ่งชั่วโมงขึ้นไป

         สำหรับผู้สูงวัย การออกกำลังกายที่หนักเกินไปจะเป็นการบั่นทอนสุขภาพเสียมากกว่า พึงระลึกไว้ว่าควรเดินสายกลางในเรื่องนี้

นอกจากนี้วิธีการเพิ่มการไหลเวียนของเลือดไปเลี้ยงสมองยังสามารถทำได้ด้วยการอบความร้อน เช่น อบสมุนไพร ซาวน่า การอาบน้ำแร่ หรือ อบไอน้ำ แต่ว่า ต้องอบร้อนสลับเย็นเท่านั้น กล่าวคือ อบความร้อน 3 นาที แล้วทำให้ร่างกายเย็นลงด้วยการอาบน้ำฝักบัว หรือแช่ในอ่างน้ำเย็น 2 นาที สลับร้อน-เย็น ดังกล่าว 3 รอบ

การอบความร้อนเฉย ๆ ไม่ได้ผล มันกลับจะทำให้เลือดไปเลี้ยงสมองน้อยลง

3. น้ำตาลมีความสำคัญต่อสมอง สมองของเราจะทำงานได้ดี ในร่างกายต้องมีระดับน้ำตาลมากกว่า 80 มก./ดล. แต่ต้องน้อยกว่า 110มก./ดล. (คือต้องไม่เป็นเบาหวานด้วย) เซลล์สมองจึงจะทำงานมีประสิทธิภาพดี จะทำให้ระดับน้ำตาลในเลือสูงขนาดนี้ได้ต้องกินข้าวกล้องทุกมื้อ กินเมล็ดพืชที่ไม่ขัดขาว การกินหวาน กินน้ำตาลจะทำให้ระดับน้ำตาลในเลือดต่ำกว่านี้

4. อาหารป้องกันอาการเสื่อมของสมอง หากต้องป้องกันการเกิด ทอโปรตีน และ ตะกรันของเบต้าอะมัยลอยด์ ในสมองเพื่อป้องกันโรคอัลไซเมอร์ มีอาหารหลายประเภทที่ช่วยได้ ปัจจุบันจากการวิจัยพบว่า หากเกิดสารทอโปรตีน และตะกรันของเบต้าอะมัยลอยด์ในสมอง มันจะเหนี่ยวนำทำให้เซลล์สมองตาย และเกิดอาการของอัลไซเมอร์ งานวิจัยยังพบว่า มีอาหารหลายชนิดสามารถป้องกันการเกิดโปรตีนตั้งต้นของอัลไซเมอร์ดังกล่าวได้ ส่วนใหญ่เป็นสารต้านอนุมูลอิสระฤทธิ์แรงทั้งหลายได้แก่

- เบต้าแคโรทีน ในผัก ผลไม้สีเขียวจัด ๆ เช่น ตำลึง คะน้า บร็อคโคลี่ ปวยเล้ง ผักผลไม้สีเหลือง และแดง เช่น แครอท มะละกอ ฟักทอง ทั้งหมดนี้จะช่วยชะลอความชราของสมองโดยรวม

- วิตามินซี ในผักสดและผลไม้สดทุกประเภท ที่มีมาก ๆ ได้แก่ มะขามป้อม สมอไทย มะกอก ฝรั่ง เชอร์รี่ ช่วยยับยั้งการเกิดโปรตีนตัวตั้งต้นของอัลไซเมอร์ ช่วยทำให้เลือดไหลเวียนไปเลี้ยงสมองดีขึ้น

- วิตามินอี ในข้าวกล้อง เมล็ดธัญพืชทุกชนิด ถั่วหรือผลไม้เปลือกแข็ง เช่น เม็ดมะม่วงหิมพานต์ อัลมอนด์ เมล็ดทานตะวัน เมล็ดฟักทอง จะช่วยทำให้เส้นเลือดในสมองสะอาด จึงประกันว่าสมองจะได้ออกซิเจนไปเลี้ยงเพียงพอ

- สารโอ พี ซี หรือโปรแอนโทไซยานิดีน เช่น องุ่นแดง เปลือกต้นสน เมล็ดลำไย จะทำให้ความจำดี และทักษะการพูดโต้ตอบในผู้สูงอายุดีขึ้น

- ไลโคปีน พบในมะเขือเทศ จะป้องกันไม่ให้เกิดอาการหลงลืม